مقدمه

دامن زدن به مباحث مذهبی و طرح مسئله شیعه و سنی ، یکی از مؤثرترین ابزارهای تبلیغی علیه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی ایران بوده و می باشد که هم توسط دشمنان خارجی و صهیونیستی و هم توسط حکومت های ارتجاعی عرب و جریانات افراطی وهابی و تکفیری مورد استفاده قرار می گیرد .

بحث شیعه گری ایران و تلاش برای ترویج تشیع یکی از شاه بیت های تبلیغ علیه جمهوری اسلامی ایران در سوریه طی دهه های گذشته تاکنون بوده که البته طی ۹ سال گذشته و خلال جنگ و بحران سوریه بر شدت و گستردگی آن افزوده شده است . فضای مجازی بستر مناسبی را برای ترویج و انتشار هر گونه مطلبی فراهم آورده است و هر لحظه شاهد تولید و توزیع مطلبی علیه جمهوری اسلامی ایران و شیعه و تشیع در این فضا می باشیم . فیسبوک و واتساپ پرکاربردترین وسایل ارتباط جمعی فضای مجازی در سوریه هستند و واتساپ بیشترین است در استفاده موبایلی .

اخیراً مطلبی در مورد ماجرای شیعه شدن ایرانیان به زور شمشیر در زمان صفویه و نهادینه شدن مؤسسه مذهب شیعه در ایران به قدرت حاکم ، در واتساپ و در محافل اهل سنت سوریه دست به دست می چرخد . نویسنده این مطلب که سعی کرده آن را با ذکر منابع و مراجع ،  مستند نشان دهد ، خود را نورالدین عقیل معرفی کرده که شناخته شده نیست و احتمالاً اسم واقعی نباشد . گفته می شود منشاء این مطلب خارج از سوریه و احتمالاً ترکیه است . به نظر می رسد این نوشتار تلاش دارد با ترسیم فضای شیعه شدن ایرانیان به زور شمشیر و قتل عام های گسترده در جریان تغییر مذهب ، به نوعی حس انتقام جویی در اهل سنت ایجاد نماید که چه بسا به نوعی به توجیه جنایات داعش بینجامد .

ترجمه مطلب در زیر می آید .

----------------------------------------

مقاله ای بلند ولی مفید ... امیدوارم بخوانیدش ....

ایران چگونه از مذهب سنی به مذهب شیعه منتقل شد؟ صفوی ها کیستند و چگونه ایران پایگاه اصلی شیعه و مخزن آداب و رسوم و فرهنگ فارسی و ضمیر ناخودآگاه ملی گرایی ایرانی شد؟ صفوی ها در سال ۱۵۰۱ میلادی ایران را متحد کردند و سپس مذهب شیعه دوازده امامی را مذهب رسمی دولت اعلام نمودند . در اوایل قرن شانزدهم میلادی دولت شیعی صفوی در ایران ظهور نمود و با ظهور خود تأثیر بزرگی بر جنبه های سیاسی ، اجتماعی و دینی گذاشت که از مرزهای ایران فراتر رفت و به عراق و ترکیه و افغانستان تا هند رسید و موجب قطع ارتباط میان ایران و جهان اسلام سنی از آن زمان تاکنون شد . 

داستان ظهور دولت صفوی ، با تصوفی که پس از حمله مغول در قرن سیزدهم میلادی در ایران منتشر شد ، آغاز گردید . این تصوف ادغامی از تسنن شافعی و حب اهل بیت (ع) به ویژه حب حضرت علی (ع) بود که تعامل میان مذاهب گوناگون سنی و شیعه را آسان ساخت . تصوف لقاءالله را والاترین هدف می داند و اختلاف مذاهب و طریقه ها اثری در این موضوع ندارد . غالبیت در آن مناطق با اهل سنت شافعی بود و شیعیان اقلیتی منتشر در برخی مناطق مانند خراسان ، قم ، قزوین و هرات بودند . طریقه های صوفیه و از جمله طریقه ای که شیخ صفی الدین اردبیلی ترکمانی سنی شافعی ( ۱۲۵۲- ۱۳۳۴ م ) تأسیس کرد و به طریقه صفویه معروف شد ، منتشر گردیدند . این طریقه توانست از یک جنبش به مؤسس دولت و سلسله حاکم از ۱۵۰۱ تا ۱۷۳۶ م تبدیل شود و فرزندان و نوادگان شیخ صفی الدین توانستند بنیان هرم قدرت جنبش را پی ریزی و منصب شیخ اکبر طریقه را حذف نمایند . 

طریقه صفویه متحول شد و پیروان بسیاری جذب نمود تا جایی که نیروی سیاسی با نفوذی در شمال غرب ایران و شرق آناتول در قرن پانزدهم شد به ویژه پس از تحول طریقه از وعظ به جهاد . شیعه شدن جنید (یکی از نوادگان شیخ صفی الدین ۱۴۶۰ م ) به مثابه نقطه تحولی در تاریخ جنبش بود که منجر به اعلام تأسیس دولت شیعی صفوی توسط اسماعیل اول معروف به شاه اسماعیل صفوی ۱۴۸۷ – ۱۵۲۴ م گردید. اسماعیل خود را به عنوان نخستین شاه صفوی منصوب نمود و سربازان جنبش که بعدها به قزلباش معروف شدند را در ارتشی تحت فرماندهی خود گرد آورد . شاید انگیزه اسماعیل برای شیعه اعلام کردن دولتش ، متمایز نمودن آن از دولت های سنی همسایه بود و این که ایران از دولت عثمانی سنی دارای نیروی نظامی قوی که در مرزهای غربی اش قرار داشت و از آسیای میانه ازبکستان در شمال شرقی ، متفاوت باشد .

اسماعیل اول شروع به متحد ساختن کشور و تحول ساکنین از مذهب سنی به مذهب شیعی نمود که بعضی وقت ها با روش های وحشیانه ای انجام می گرفت که شامل تحمیل مذهب شیعه به عنوان دین رسمی دولت و وادار ساختن مردم به تغییر مذهب می شد .

در تاریخ صفویه نوشته شده است که اسماعیل در یک شب جمعه ، با ارکان دولتش جلسه گذاشت و موضوع اعلام دولت جدید بر اساس مذهب شیعه دوازده امامی را مطرح نمود . این موضوع نگرانی بسیاری از اهالی تبریز که در آن زمان ۳۰۰ هزار نفر و سه چهارمشان اهل سنت بودند را ایجاد کرد و عکس العمل مردم در مخالفت با این که پادشاهی شیعی بر آن ها حکم براند را برانگیخت ولی اسماعیل تأکید نمود هر کس مخالفت کند شمشیر سر از تنش جدا خواهد کرد . صبح روز جمعه در حالی که مردم عازم مسجد بزرگ شهر بودند از دیدن انتشار نیروهای مسلح قزلباش در مسجد غافلگیر شدند . شاه به بالای منبر رفت و مذهب شیعه دوازده امامی را به عنوان مذهب رسمی دولت جدید اعلام کرد . منابع نقل می کنند شیخ احمد اردبیلی خطبه را به نام ائمه (ع) خواند که با استقبال نیمی از حاضرین در مسجد و اعتراض نیمی دیگر مواجه شد . در این زمان نیروهای قزلباش شمشیرهای خود را برآوردند و معترضین را ساکت نمودند . شاه اسماعیل شروع به ریشه کنی مخالفین مذهبش از طریق قتل و تعقیب نمود و دستور داد خلفای سه گانه در خطبه ها و اماکن عمومی لعن شوند و هر کس از لعن کردن خودداری نماید به قتل برسد و هر کس دیده شود به شیوه اهل تسنن نماز می خواند سرش زده شود . همچنین دستور داد اهل سنتی که به شیعیان قبل از ظهور این دولت ظلم کرده اند ، آتش زده شوند . با این دستور تعداد زیادی در آذربایجان کشته شدند و مساجد اهل سنت و زیارتگاه های صوفی های نقشبندیه نابود گردیدند و بسیاری از طریقه های صوفیه سرکوب شدند . تعقیب و قتل سران اهل تسنن و طرق صوفیه در طول قرن های شانزدهم و هفدهم ادامه یافت . هنگامی که اخبار این کشتارها به اهالی آذربایجان و سایر شهرهای ایران رسید ، وحشت آن ها را فرا گرفت به ویژه آن که شاه در جریان فتح مناطق و قبل از ورود به آن جا ، اهالی را می ترساند و شایعه می کرد هر کس به او و حکومتش و مذهبش اعتراض کند ، کشته خواهد شد . بدین ترتیب مردم مقابل دو گزینه تشیع یا شمشیر ، بودند . کشتارهای بزرگی علیه اهل سنت در بسیاری از شهرها صورت گرفت مانند کشتار تبریز که گفته می شود تعداد کشته هایش بیش از بیست هزار نفر بودند و کشتار یزد که کشته هایش کمتر از هفت هزار نبودند و همچنین کشتارهای کازرون و طبس و ولایت خراسان . در شهر بغداد که صفوی ها آن را اشغال کردند و شاه صفوی در اکتبر ۱۵۰۸ م وارد آن شد ، دستور داد قبر امام ابی حنیفه نعمان شکافته و استخوان هایش بیرون آورده و به آتش کشیده شود و سپس خاکسترش را در هوا پراکندند و مقبره اش ویران و به آتش کشیده شد .   

اهالی شهرهای مختلف از ترس قتل ، به تشیع روی آوردند . مردم دسته دسته به میدان بزرگ آورده می شدند و یکی از علمای شیعه ، اصول مذهب را شرح می داد و برای مردم موعظه و تشویق به تشیع می نمود و عالمی دیگر گروه گروه مردم را می پذیرفت تا تشیع خود و موالاتشان به اهل بیت (ع) و دوازده امام (ع) را اعلام کنند و هر کس نمی پذیرفت سرنوشتش معلوم بود .

گسترش مذهب شیعه دوازده امامی در ایران فقط متکی بر شمشیر و قدرت نظامی دولت نبود بلکه شاه از ابتدا درک کرده بود تثبیت مذهب باید بر پایه مؤسسات آموزشی فقهی و بزرگ کردن تشیع در دل و قلب مردم از راه های مختلف بنیان نهاده شود . لذا ابتدا اقدام به آوردن علمای شیعه از جبل عامل لبنان و همچنین از بحرین ، سوریه ، عراق و شمال شرق شبه جزیره عرب نمود . این علما از طریق کتاب ها و مؤلفات خود ، اصول فکری تشیع در ایران را پایه گذاری نمودند . همچنین مؤسسه دینی رسمی شیعه تأسیس گردید که ریاست آن در اختیار صاحب بالاترین منصب دینی شیعه در دولت بود . در سطح ساخت زیارتگاه های شیعی نیز زیارتگاه های موجود بازسازی و آنچه در مشهد و قم بود در عهد شاه عباس اول ترمیم شد و املاک فراوانی وقف آن ها گردید . همچنین به جا آوردن حج مورد اهمال قرار گرفت و زیارت کربلاء جایگزین آن شد . آیین های زیارت حرم های ائمه (ع) نیز افزایش یافت . بدین ترتیب ایران سنی شافعی به تشیع منتقل گردید ، تشیعی که همچنان در دوره کسانی که می توان صفوی های نوین نامیدشان ، نقش روشنی ایفا می کند . 

نورالدین عقیل

منابع :

- السیاسة والدین فی مرحلة تأسیس الدولة الصفویة ( ١٥٠١ - ١٥٣٦ ) : علی ابراهیم درویش ، المرکز العربی للأبحاث ودراسة السیاسات ، الطبعة الاولی - الدوحة ٢٠١٢ م

- البسیونی خالد محمد ( التحول العاصف فی ایران ) دار الاحمدی للنشر

- العصر الذهبی للاسلام تألیف موریس لومبارد

- ایران عصر الصفویین ، مقتبس من الموسوعة الایرانیة للمؤلف حمید الفار